‘Wy sjogge werom op in weardefolle tiid by VPTZ’

‘Wy sjogge werom op in weardefolle tiid by VPTZ’

Ankje en Maaike zijn dertig jaar vrijwilliger in de terminale zorg. ,,Wat ha wy in protte belibbe’’, zeggen Ankje Fokkens (76) uit Broeksterwâld en Maaike Hekstra (66) uit Feanwâlden. Beide dames zijn al dertig jaar vrijwilliger bij de Noordoost-Friese afdeling van de VPTZ, oftewel Vrijwilligers Palliatieve Terminale Zorg. ,,In hiele mûle fol, mar it komt derop del dat wy wake by minsken dy’t komme te ferstjerren.’’

Dat waken bij zieke mensen in de laatste levensfase blijkt hard nodig te zijn. Veel mensen die terminaal zijn willen het liefst sterven in hun eigen vertrouwde omgeving. Voor hun naasten is het echter zwaar om dag en nacht voor hun geliefde klaar te staan. De vrijwilligers van de VPTZ zijn er om mantelzorgers te ondersteunen. Vrijwilligers waken vaak ’s nachts bij patiënten, zodat de eventuele mantelzorger er overdag weer tegenaan kan. Ook overdag kunnen vrijwilligers worden ingezet. Maaike en Ankje zijn allebei vanaf het eerste uur vrijwilliger bij de VPTZ. ,,Earst hjitte it VTT, Vrijwilligers Terminale Thuiszorg en dernei VTZ, Vrijwillige Terminale Zorg’’, weet Ankje. Maaike herinnert zich nog goed wanneer ze begon. ,,Ik wie 36 jier, myn jongste wie sân en gie nei skoalle. Dêrtroch hie ik romte om wat foar mysels te dwaan. Ik die in kursus foar sikefersoargjende by it Griene Krús yn Ie. Dêr seach ik dat se minsken sochten foar terminale thússoarch. Sa bin ik der ynrûgele.’’

Samenwerking Thuiszorg

Ankje had geen ervaring in de zorg, maar maakte het nodige mee bij het overlijden van naasten. Voor haar was dat de aanleiding om zich op te geven voor de terminale zorg in Noordoost-Friesland. ,,Yn it begjin wie ik bang dat ik in baan fan bygelyks thússoarchmeiwurkers ôfpakke soe, mar gelokkich wie dat net it gefal.’’ Integendeel, de vrijwilligers zijn een aanvulling op de mantelzorg en daarmee op de thuissituatie. Maaike weet nog dat de thuiszorgmedewerkers hen in het begin als concurrenten zagen, maar door samen te werken bleek al gauw dat ze elkaar alleen maar versterken. En nog steeds.

Beide vrijwilligsters koesteren warme herinneringen aan de beginjaren. ,,Riek Sybesma en Wil Vogt hawwe dizze ôfdieling opset, tegearre mei oare frijwilligers dêr’t wy de nammen spitigernôch net mear fan witte’’ vertelt Ankje. Maaike kan zich het eerste etentje nog goed herinneren. Dat was bij de Abdij in Dokkum en Wil Vogt had heerlijk gekookt, rijst met gehakt. Bij aankomst kregen de vrijwilligers eerst Jip en Janneke champagne. ,,Ik sjoch mysels dêr noch stean mei myn glês yn’e hân. Foar it earst sûnt tiden fielde ik my belangryk.’’

‘It rint altyd wer oars’

Maaike doet het vrijwilligerswerk dan ook niet alleen voor anderen, maar ook voor zichzelf. ,,Ik wol graach fan betekenis wêze foar in oar, mar doch dit wurk ek omdat it my ferriket. It helpen sit yn my, dit past by my.’’ Datzelfde geldt ook voor Ankje. Zij vinden het allebei mooi om anderen te helpen en krijgen waardering voor hun werk. ,,Yn it begjin tocht ik wolris, wat dogge wy no eins. Mar meastal is it allinnich al genôch dat wy der binne. Dat wy goed lústerje, op ús gefoel ôfgean en dogge wat minsken graach wolle’’, vertelt Ankje. De één heeft meer behoefte om te praten dan de ander en soms kunnen mensen ook niet meer praten, weet Maaike die haar breiwerk altijd meeneemt. ,,Ik mei graach breidzje, mar fernim ek dat minsken it noflik fine. Dan ha se net it gefoel dat se prate moatte, mar it kin wol as se dat wolle.’’

Maaike en Ankje komen bij heel wat mensen over de vloer en elke situatie is weer anders. ,,It rint altyd wer oars. Kinst dy der net op tariede. Derom fyn ik it ek elke kear wer spannend as ik ergens nei ta riid. Wat tref ik oan, tink ik dan’’, zegt Maaike. Ook Ankje is in haar hoofd bezig met de inzet, al vanaf het moment dat de coördinatoren – Lysbeth Vellinga en Ankie van der Veen – haar bellen met de vraag of ze een bepaalde nacht kan waken. ,,De VPTZ hat altyd hiel weardefol foar my west.’’ Toch heeft de vrijwilligster besloten om dit jaar te stoppen. ,,Ik libje der al wat langer nei ta en sil it wol misse, mar it is goed sa.’’

Nooit oordelen

Nu ze zo bij elkaar zitten komen alle herinneringen over de afgelopen dertig jaar weer naar boven. Maaike en Ankje reden altijd met elkaar mee naar de themamiddagen die één keer per maand worden gehouden. Daarnaast waren er landelijke cursussen waarbij gebruik werd gemaakt van een map met lesmateriaal. ,,Mar fan de ûnderfiningen fan de mei-kursisten learde ik it measte. Eigen ervaringen trochjaan wie minstens sa belangryk’’, stelt Ankje. Zo vindt ze het belangrijk om nooit te oordelen. ,,It komt foar dat der yn in gesin in hiel inkelde kear wat argewaasje is. Betink dan wol dat dit in spannende tiid foar de minsken wêze kin. Elkenien docht it wer oars en net elkenien hat itselde talint om help te ferlienen. Dat hindert neat, ast it mar besprekber makkest.’’ Maaike is nog niet van plan om te stoppen bij de VPTZ. ,,Ik fyn it wurk fierstente moai. It fassinearret my. Doe ‘t ik begûn wie ik nijsgjirrich nei hoe ‘t minsken dermei omgean as se witte dat se dea geane. Sels bin ik gelovig dus ik wie wol benijd oft dat ek ferskil makket. Mar ik bin der nea achter kommen.’’ De vrijwilligers worden maximaal een half jaar ingezet om naasten te ondersteunen. Uit de praktijk blijkt dat ze geregeld aan de late kant worden ingeschakeld. Ankje: ,,Ik ha al faak heard dat minsken seinen ‘as ik dit earder witten hie…’’ Om het goed af te sluiten gaan de vrijwilligers naar de begrafenis of crematie van de persoon bij wie ze gewaakt hebben.

Terugblik

Van Ankje had het niet gehoeven hoor, dit interview. Het liefst blijft ze op de achtergrond. Maaike vindt het fijn dat ze nu toch samen terugblikken op de tijd als vrijwilliger van de VPTZ. ,,Witst noch dat we yn it begjin gjin navigaasje of telefoan hiene? Dan wie it soms bêst lestich om yn it tsjuster te ûntdekken by welke hûs ast wêze moast. En yn de coronatiid sieten je ek noch mei de avondklok. En witst de reiskes noch, dy ‘t wy alle jierren makken? Dy moasten we doe noch sels betelje. As wy dan op stap gongen dan gie der geregeld wat mis mar it wurde altyd wer oplost.’’ En zo kunnen de dames nog uren praten over hun belevenissen bij de VPTZ. ,,Ik kin der by wize fan sprekken wol in boek oer skriuwe’’, zegt Ankje. Maar dat doet ze niet. Dit artikel in de krant vindt ze eerst wel genoeg.

Vrijwilliger worden?

‘Er zijn’, dat is de slogan van de Stichting VPTZ afdeling Noordoost-Friesland. Wilt u er ook zijn voor patiënten en hun naasten in de laatste levensfase? Met het vertrek van twee vrijwilligers zijn nieuwe mensen van harte welkom. De stichting zoekt mensen die zich net als Ankje en Maaike betrokken voelen bij dit werk. Ankje: ,,Betink wol dat ast in achterban hast, dizze folslein efter dyn wurk stean moat. Ek moatst sels goed yn dyn fel sitte. Oars hoechst der net oan te begjinnen.’’

De vrijwilligers van VPTZ Noordoost-Friesland worden professioneel begeleid door coördinatoren die 24 uur per dag, zeven dagen in de week bereikbaar zijn voor hulpvragers. Vrijwilligers worden klaargestoomd door middel van een basiscursus en krijgen later vervolgcursussen. Ook worden er regelmatig themamiddagen in Dokkum georganiseerd.

Heb je vragen over vrijwilligerswerk bij VPTZ of behoefte aan hulp? Kijk dan op www.vptz-nofriesland.nl of bel Ankie van der Veen 06–22 14 12 96 of Lysbeth Vellinga 06–12 06 79 50.